Van Conflict naar Gemeenschap. Herdenking 500 jaar Reformatie

Meditatie 500 jaar HeVan Conflict naar Gemeenschap. Herdenking 500 jaar Reformatiervorming gedenken 31 oktober 2017 oec. Gebedsdienst Mariakerk De Meern/Leidsche Rijn

Boven de ingang van het heilige der heiligen in de tempel te Jeruzalem was een enorme gouden wijnstok met ranken afgebeeld.
Laten we dat in gedachten houden wanneer Jezus zegt *): “Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de wijnbouwer”. Dit beeld is een directe verwijzing naar de tempel als woning van God te midden van zijn volk: “Zie hier, Gods woning onder de mensen”.
Jezus Christus vergelijkt zich niet met deze wijnstok. Hij ís deze wijnstok zelf. Tegen zijn leerlingen zegt Jezus: “Ik ben de wijnstok, jullie zijn de ranken. Als iemand in mij blijft en ik in hem zal hij veel vrucht dragen”. De eenheid is niet gelegen in de ranken, maar in hun verbondenheid met de wijnstok. En deze eenheid is geen statische eenheid, maar ze is vol dynamiek. Er is sprake van vruchten dragen. En wat voor vruchten. Heerlijke druiven. Het doet denken aan een ander woord van Jezus: aan de vruchten herkent men de boom.
Het kan niet anders dan dat wij als christenen oprecht verlangen naar eenheid als we het beeld van Christus als de wijnstok voor ogen houden. En het kan ook niet anders dan dat we verlangen veel vrucht te dagen voor God en mensen.
Het was zeker niet Martin Luthers intentie om de eenheid te verbreken en een scheuring in de kerk tot stand te brengen. Hij wilde de kerk hervormen als een snoeimes in de hand van God, de wijnbouwer. Het is goed om dat voor ogen te houden. Dat dit niet gelukt is – en dat dit geleid heeft tot pijn en onbegrip en scheuringen – mag ons niet onverschillig maken. Het verlangen naar eenheid zal ons niet met rust mogen laten.
We gedenken als katholieken en protestanten 500 jaar Reformatie om ons verlangen naar eenheid uit te drukken en voor Jezus neer te leggen. Ook hier in onze eigen woonplaats.
Maar waar we heel erg naar iets verlangen dreigt het gevaar dat we ons vertillen en met pijnlijke spieren en gevoel van onmacht blijven zitten. Als we onze handen uitstrekken naar een eenheid die er nog niet is, hebben we geen oog voor de eenheid die al gegeven is. Dat is Christus zelf.
Ruim een halve eeuw geleden gingen de Lutherse, Protestantse en Rooms-katholieke kerken ertoe over om elkaars doop te erkennen. Dat is een enorme stap geweest. Daarmee erkenden ze dat de kerk van Christus groter is dan de eigen kerk. Want door de doop wordt een mens één met Christus die zegt: ‘Ik ben de wijnstok, jullie zijn de ranken’. Ook al zijn we kerkelijk gescheiden geraakt – mede door menselijke tekorten en historische omstandigheden – door de doop en het geloof in Christus zijn we één als ranken aan de wijnstok.
Ik vind het heel opvallend en heel vreugdevol dat we als christenen van de verschillende kerken – ondanks zaken die ons scheiden op het gebied van kerkelijke organisatie en vorm van eredienst – openlijk over ons geloof met elkaar kunnen spreken. Als voorgangers van heel verschillende kerken in Leidsche Rijn &Vleuten-De Meern zitten we tweemaandelijks bij elkaar. Daar zitten niet verschillende geloven aan één tafel – waar volgens het spreekwoord de duivel het liefst tussen zit – maar vrouwen en mannen, broeders en zusters die elkaar herkennen en die naar elkaar luisteren. Verschillen in traditie zijn dan geen reden tot hardheid van hart, maar kansen om elkaar beter te begrijpen. Wat we ontdekken is dat als we Christus centraal stellen, we de eenheid in Christus ervaren en de verschillen hoe taai en pijnlijk soms ook, kunnen verdragen en uithouden. Dit is mijns inziens een beweging die niet meer terug te draaien is, zoals eens de Hervorming niet terug te draaien was. Waar het op uitloopt, weet niemand, maar iedereen die niet blind is, kan zien dat kerkelijk verschillen ondergeschikt raken aan de beleving van het ene geloof in de ene Heer.
Op deze avond bevestigde Martin Luther zijn 95 stellingen op de deur van de kapel van Wittenberg. Het was de vooravond van het hoogfeest van Allerheiligen, het feest van de eenheid van alle gelovigen op aarde en in de hemel. Er zouden veel mensen vanwege het feest naar de kerk komen. Martin Luther wist hoe hij zijn boodschap tot hervorming van de kerk voor het voetlicht moest brengen. Hij maakt ook slim gebruik van de Boekdrukkunst die in zijn dagen net overal verspreid was. De 95 stellingen gingen op hetzelfde moment als Luther ze op de kerkdeur plakte, naar de drukkers die ze de volgende dagen over heel Europa verspreiden.
Nu vijfhonderd jaar later is er een nieuw communicatiemiddel dat zoveel sneller is en zoveel meer mogelijkheden biedt als de boekdrukkunst. Dat is het internet. Iedereen kan nu alles opzoeken wat hij wil. Qua communicatie zijn er geen kerkelijke grenzen meer. Alles is openbaar. We kunnen via internet elkaars diensten en vieringen bijwonen, de preken lezen of beluisteren, de kwesties die er spelen volgen, kennis nemen van het verleden. Het kan alleen maar leiden tot meer bekendheid met elkaar, mee vertrouwen in elkaars oprechte poging Jezus Christus te dienen. Fysieke kerkmuren – vroeger nog scheidingsmuren – worden steeds minder van belang. Bovendien begrijpen we als gelovigen van verschillende kerken dat we elkaar heel hard nodig hebben in een tijd dat de kerk in de marge van de samenleving terecht is gekomen. Dat is misschien wel de nieuwe hervorming van de kerk die we in onze tijd meemaken.
Hoe dan ook: de kerk begint bij de erkenning van Christus als de wijnstok die alle ranken verenigt. Dat is het beeld, het visioen, waaruit we leven. Een beeld dat bewerkt wat het voorstelt. Een beeld dat nog niets van zijn kracht verloren heeft. Wie het gezien heeft, laat het nooit meer los. Daar zijn wij ranken voor. Amen

Pastoor Martin Los
Evangelie in deze oecumenische gebedsdienst met voorgangers uit de verschillende kerken: Johannes 15:1-5