Preek op de 1^e zondag van de Vastentijd 1 maart 2020 Mariakerk en Willibrordkerk

Lieve zusters en broeders, ik heb mijn eerste preek over de lezingen in de prullemand gegooid. We kunnen niet om het Coronavirus heen. Zeker niet nu de eerste besmette personen ook in Nederland zijn aangetroffen. De Nederlandse bisschoppen hebben uit voorzorg ook maatregelen getroffen en aan de parochies bekend gemaakt. Allereerst worden we opgeroepen om te bidden voor de getroffenen en voor alleen die door hun werk als dokter en verpleegkundigen te maken krijgen met de zieken. Verder geen wijwater in de bakjes bij het binnengaan van de kerk. Geen handdruk bij de vredeswens. De kelk mag niet gedeeld worden maar alleen genuttigd worden door de celebrant.  En de communie mag niet op de tong maar alleen op de hand worden ontvangen. We zullen tegen onze gewoonte in ook geen hand geven zo dadelijk bij het uitgaan van de kerk. Maar we kunnen elkaar ook op een andere manier groeten met een vriendelijk buiging.
Het is goed dat we in de kerk, thuis en op het werk voorzichtig te werk gaan om eventuele besmetting te voorkomen. Ook al zijn we optimistische en denken dat het allemaal wel meevalt, omdat we ons sterk voelen, dan toch moeten we dit doen voor de kwetsbaren onder ons, dat zijn vooral de kinderen en de ouderen.
Er is zeker geen reden tot paniek zo verzekeren ons de deskundigen en verantwoordelijken. Laten we vertrouwen houden en op een rustige, volwassen manier reageren en met elkaar spreken. Onbezonnen reacties op de uitbraak van dit virus kunnen schadelijker zijn dan het virus zelf. Bovendien zijn zulke reacties bijvoorbeeld door paniek te zaaien of door te hamsteren, egoistisch. Eerst aan je zelf denken en dan pas of helemaal niet aan anderen.
Misschien is zo’n plotselinge verstoring van de rust in de wereld die het gevolg is van de uitbraak van een besmettelijke ziekte, een moment tot zelfbezinning.
Wat doet zo’n feit met ons? Die vraag past precies in de sfeer van deze Vastentijd. Raken we bij voorbaat van slag. Hoe komt dat? Hebben we zo weinig vertrouwen? Zoek je je toevlucht bij God om innerlijke rust te vinden? Of speelt God ineens helemaal geen rol? Denk je alleen aan jezelf, of denk je eerst aan de anderen die het meest kwetsbaar zijn. Neem je jezelf voor om geen olie op het vuur van overbezorgdheid te gooien. Besef je dat ook jou opmerkingen een negatieve invloed kunnen hebben en het klimaat van vertrouwen en hoop ondermijnen?
Sommige bevindelijke christenen zien in onheil dat de wereld treft altijd de hand van God als een soort straf voor de mensheid die te ver is afgeweken, om de mensen weer tot inkeer te bewegen. Ik denk dat we uitermate terughoudend moeten zijn met iets een straf van God noemen. Niet doen. Een andere zaak is, dat dreigend onheil altijd ons op ons zelf terugwerpt. De rust en de vrede van de dagelijkse gang van zaken zijn verstoord. Er gaat als het ware een slagboom naar beneden. We kunnen niet verzien en komen tot stilstand. Dat zet tot denken en bezinning. Zoals een zieke die het bed moet houden en alle tijd heeft om na te denken. Je hele leven trekt aan je voorbij. Ook de verkeerde dingen waar je spijt van hebt. Zo kan ook een samenleving op zichzelf worden teruggeworpen en nadenken of over onze levensstijl en de vraag wat leven de moeite waard maakt? Is dat alleen plezier en comfort? Of mogelijk ook dat we offers brengen van naastenliefde en voor een rechtvaardige samenleving.
Eigenlijk is dat precies de bedoeling van de Vastentijd, dat we ons samen bezinnen over wat voor ons leven de moeite waard maakt? Is dat we al onze begeerten volgen, ook al is dat niet goed voor onszelf en de samenleving, of dat we bepaalde waarden erkennen waar we voor staan, en waarvoor we over hebben dat we ons beperkingen opleggen.
De verzoeking van Jezus in de woestijn is een soort spiegel voor ons zelf 1). Kunnen wij ook nee zeggen tegen allerlei verleidingen, of zijn we slaaf geworden voor onze hang tot genot en materialisme, onze neiging tot hoogmoed en tot macht? Jezus was bereid zijn heerlijkheid op te geven, mens te worden als wij, zijn kruis op zich te nemen en te sterven, om de wereld voorgoed te vervullen van hoop en uitzicht. Tegenover de oude mens, Adam, met wie we allemaal ons onvermogen delen om helemaal met de neiging tot het kwade te breken en met wie we de gevolgen kennen in onze wereld, tegenover die oude Adam staat de nieuwe mens, Jezus Christus 2). Hij leidt ons weg uit de slavernij van zelfzucht en zonde. De doop en het geloof geven ons deze zekerheid. We mogen delen in zijn leven 3).
Om te ontdekken of we nog vervuld zijn van die hoop en dat geloof, gaan we samen in de Vastentijd veertig dagen lang in Quarantaine. Die term klink in deze dagen van het coronavirus onophoudelijk. Mensen die besmet zijn moeten voor enige tijd in afzondering gaan tot blijkt dat ze gezond of hersteld zijn.
Zo zijn wij als christenen tot Pasen in quarantaine, niet vanwege een schadelijk virus, maar om weer vrij te worden van de besmettelijke ziekte van zelfzucht, van trots, van somberheid en ondergangsgeloof. Een heilzame tijd van bezinning, waarin we weer tijd krijgen voor God en hem de centrale plaats is ons leven geven, tijd voor zorg en aandacht voor de naaste, en tijd voor de kerk en de geloofsgemeenschap aan wie de verkondiging van de blijde boodschap is toevertrouwd.
Ook hoe we omgaan met de Coronauitbraak is een goede praktische test hoe we in het leven en het geloof staan. Zet het ons aan tot zelfzucht, tot gebrek aan vertrouwen, of tot zorg voor de kwetsbaren, tot bedaren van paniekgevoelens, tot gebed en vasten. Amen

Martin Los

Schriftlezingen voor deze1e Vastenzondag volgens het r.k. lectionarium voor zon- en feestdagen:
1) Evangelie: Mattheus 4:1-11
2) 1e lezing: Genesis 2:7-9; 3:1-7
3) 2e lezing: Romeinen 5:12-19

Preek tijdens de eucharistie op As-woensdag 26 februari 2020

“Uw vader die in het verborgene is en uw Vader die in het verborgene ziet, zal het u vergelden” zegt Jezus. 2)
Wanneer je iets samen met anderen doet, is de taak die je op je neemt, veel lichter dan wanneer je het alleen moet doen. We staan aan het begin van de Vastentijd. Daarin ligt de nadruk op naastenliefde, iets extra’s doen voor de naast in nood. Daarnaast op de deelname aan het de het leven van de geloofsgemeenschap en het gebed van de kerk. En op beperkingen die we onszelf opleggen door te vasten. Die kenmerken van de Vastentijd zijn natuurlijk niet beperkt tot de veertigdagentijd op weg naar Pasen. De naaste hebben we alle dagen om ons heen, de geloofsgemeenschap onderhouden vraagt het hele jaar door onze deelname en onze zorg. En af en toe persoonlijk een vastendag inlassen, kan heel heilzaam zijn. Maar als je bewust samen al deze dingen doet, dan valt het gemakkelijker. Zo is de Vastentijd of Veertigdagentijd een geschenk van de kerk aan alle gelovigen om samen werk te maken van de vernieuwing van ons leven, van onze relatie tot Jezus, onze relatie tot God, tot de kerk, en onszelf.
Het is een soort quarantainetijd. In quarantaine verblijven is heel actueel op dit moment vanwege het Coronavirus. Een periode van herstel als je besmet bent met een virus dat je in den vreemde hebt opgelopen totdat blijkt dat je gezond of genezen bent. Zo is deze Veertigdagentijd een tijd waarin we los komen van de dingen die ons afleiden van God en ons leven als zijn kinderen.  Met Pasen mogen we dan weer de vreugde en de nieuwheid beleven mogen van een ons geloof in de Verrezen Heer die de zonde en de dood heeft overwonnen aan het kruis.
Dit is een tijd van inkeer. Van zelfonderzoek. Een tijd waarin we zoals de profeet Joel zegt “niet onze kleren moeten scheuren, maar onze harten”. Een tijd waarin we spijt betuigen voor alles wat niet naar Gods bedoeling was in ons leven en in deze wereld. Misschien dat we ons persoonlijk niet van veel kwaad bewust zijn. Maar dan zijn we solidair met de vele mensen die een bezwaard geweten hebben vanwege verkeerde keuzes die ze gemaakt hebben. We laten hen niet in de kou staan. We delen hun tranen en doen samen met hen een beroep op Gods barhartigheid. Want “de Heer uw God is lankmoedig en barmhartig en vol liefde” roept Joël de mensen toe 1).
Maar het gaat niet alleen om dingen die we bewust en opzettelijk verkeerd hebben gedaan. We maken deel uit van de wereld waarin we leven. In onze rijke Westerse wereld gaan we er elk moment vanuit dat onze verlangens bevredigd worden. De pretparken, de winkelcentra, toeristencentra, vertellen ons allemaal dat we leven zo prettig mogelijk moeten maken. De onlineaankopen maken zelfs dat we geen enkele moeite meer hoeven te doen.
Maar leven we dan alleen voor ons plezier en comfort? Er is niets mis met plezier en van dingen genieten. Maar is het soms voor ons persoonlijk en voor de wereld niet beter dat we ons matigen en bepaalde dingen nalaten? Zijn we alleen nog maar consumenten die onze verlangens bevredigen? We zien dat de natuur leidt onder de zucht naar groei. We kunnen onze ogen niet sluiten voor de problemen van de klimaatverandering. Maar ook onze eigen gezondheid en die van onze kinderen lijden onder de overvloed. Daarom kan ook de betekenis van vasten ons weer duidelijk worden en de heilzame werking ervan. Door onszelf beperkingen op te leggen. Daardoor ervaren we in eerste instantie hoe zeer we vast zitten aan bevrediging van onze begeerten. De koppigheid ervan kan ons moeite kosten als ouders die hun kinderen opvoeden en op onbegrip stuiten. Maar gaandeweg zullen we ervaren hoe heilzaam het is, om te ervaren wie de baas is, onze verlangens en gewoonten, of wijzelf die de controle willen houden. Daardoor kunnen we weer ons inzetten voor wat werkelijk waarde heeft. Een evenwichtig leven, een vreedzame manier van leven met elkaar, waar we elkaar waarderen. Als de mist van het consumentisme zou optrekken zouden we dan niet meer gaan zien hoe de glans van Gods genade over ons leven ligt en da we alle reden hebben om hem te danken en te loven? Dat dát ons leven zin geeft en ons echt voldoening geeft en gelukkig maakt?
Laten we niet in zak en as blijven zitten maar vol verwachting en met goede moed deze Vastentijd binnengaan. Een zinvolle quarantaine toegewenst.

(c) Martin Los
Schriftlezingen voor de As-woensdagviering bij de oplegging van het as-kruisje:
1e lezing: Joel 2:12-18
Evangelie: Matteus 6:1-6,16-18