Preek op de 15e zondag door het jaar C op 10 juli 2022 in de OLV ten Hemelopneming te Houten
Het evangelie dat we zoeven gehoord hebben, behoort tot de bekendste en meest geliefde gedeelten uit de Evangelies: “de barmhartige Samaritaan” 1).
“Wie is de naaste van de man die in handen van rovers gevallen was?” vraagt Jezus aan de Schriftgeleerde aan het eind van het verhaal? “Die hem barmhartigheid bewezen heeft” antwoordde deze. Voor de hand had gelegen dat hij gezegd had “De Samaritaan”. Dat was het kortste antwoord. Maar vanwege de rivaliteit tussen Joden en Samaritanen, kon de Schriftgeleerde die naam niet over de lippen krijgen. Zoals Feijenoordsupporters bij voorkeur niet over Ajax of Amsterdam spreken maar over 020. Vandaar dat de Schriftgeleerde de naam Samaritaan niet noemt, maar zegt “die hem barmhartigheid bewezen heeft”. Maar met dat antwoord slaat hij ongewild juist de spijker op de kop. Hij geeft het antwoord dat altijd en overal van toepassing is op de vraag: ”wie is de naaste van de man die in handen van de rovers gevallen was? “Die hem barmhartigheid bewezen heeft”. Het gaat er niet om dat we de wereld verdelen in mensen die wel deugen en die niet deugen of welke tweedeling dan ook. Jezus doet niet mee aan die tweedeling als hij een priester, en een Leviet opvoert die iedere aan de gewonde man aan de kant van de weg voorbijgaan, en een in de ogen van velen gehate vreemdeling. die zich wel ontfermt over het slachtoffer van roof. Alsof buitenstaanders wel deugen en vromen altijd huichelaars. Aan zulke tweedelingen tussen hullie en zullie ligt de wortel van alle onmenselijkheid. Dat mensen de ander en de anderen niet als medemens beschouwen. Dat we ons niet kunnen en willen verplaatsen in de ander. De vraag is niet “wie is onze naaste” maar “voor wie ben ik als het erop aankomt, de naaste?” “Heb ik hart voor de ander op het moment dat die mij nodig heeft”. Dan vallen alle verschillen weg. Dan laten we onze vooroordelen achter ons. Daar komt de ware menselijkheid aan het licht.
Drie jaar geleden, dus aan het begin van de Coronacrisis, verscheen een boek van publicist Rutger Bregman, getiteld “De meeste mensen deugen”. Er zijn inmiddels meer dan 300.000 exemplaren in ons land van verkocht. Kennelijk spreekt de titel veel mensen aan.
In een tijd van de ene crisis na de andere waar velen zich zorgen maken waar het naar toe moet, hebben we behoefte om lichtpuntjes te zien. En dat die lichtpuntjes niet over een ideale wereld gaan die ver buiten onze mogelijkheden ligt, maar dichtbij en binnen ons handbereik.
“De geboden die ik heden geef zijn niet te zwaar voor u en zij liggen niet buiten uw bereik” zegt Mozes “ze zijn niet in de hemel zodat je verzucht: wie kan ze voor ons ophalen. Je hoeft ook niet de oceaan over te varen om ze te halen Het woord is in uw mond en in uw hart. Je kunt het volbrengen” 2) .
Het Evangelie zou eigenlijk met deze boodschap een bron van hoop en inspiratie moeten zijn voor iedereen. Gelukkig is het dat voor velen in de wereld ook. Maar we hebben ook te maken met hardnekkige vooroordelen. Dat godsdienst de oorzaak is geweest, en nog is, van vele conflicten. Daarnaast hebben velen als herinnering uit hun eigen jeugd – of uit de verhalen en boeken van anderen – dat geloof in God alle mensen zonder uitzondering framed als zondaars. Uit jezelf ben je dus eigenlijk onbekwaam tot goede dingen. En als je ooit goede dingen doet, telt dat nog niet want je wordt daar eigenlijk toe verplicht. Maar als je ergens toe verplicht bent, is het niet meer spontaan. Het komt niet meer uit jezelf. Met andere woorden: je kunt het nooit goed doen. Het is duidelijk dat zo’n idee heel verlammend werkt. En het is begrijpelijk dat mensen die met zo’n idee van godsdienst leven, uit eigen ervaring of door wat anderen hen vertellen, afstand houden. Dan wordt godsdienst zwaar en vreugdeloos. Maar geloof moet juist vreugdevol zijn
Maar het Woord van God zegt juist: “het is dichtbij, op je eigen lippen en in je eigen hart, je kunt het volbrengen”. Het is niet onmogelijk om het goede te doen. Je bent ertoe door God geschapen.
En Jezus is niet gekomen, zoals Hijzelf zegt “om te veroordelen” maar om te redden. Hij brengt aan het licht dat ieder mens in wezen een kind van God is. Door het Evangelie roept Hij ons allen op om het goede te doen. Hij gaat ons daar in voor. En Hij heeft zijn leven voor ons over gehad om ons voor altijd tet steunen en te troosten waar we nog onvolkomen zijn en waar we de moed zouden kunnen verliezen.
Laten we nooit vergeten: “God is mens geworden” in Jezus Christus om zijn barmhartigheid aan de wereld te tonen. Om ons te helpen op te staan uit de onmacht en ons een duwtje in de rug te geven. God is onze naaste geworden. Dat vieren we in elke eucharistie. Hij is onze naaste geworden om ons te redden in de nood. Om ons het geloof in het goede leven dat God ons geschonken heeft, terug te geven. We kunnen daardoor spontaan het goede doen door de naaste te zijn van wie ons nodig heeft. We mogen op Jezus gelijken door degenen te zijn die barmhartigheid bewijzen. Het is een feest om dat te ontdekken. En het is een feest om dat om ons heen te zien gebeuren. Door het kwade in de wereld en het egoïsme dreigen we het zicht te verliezen op het goede dat gebeurt en de barmhartigheid die mensen elkaar bewijzen. Maar het Evangelie helpt ons juist de lichtpunten te zien door wat mensen voor elkaar doen en kunnen betekenen. Het is niet onmogelijk. Het is “dichtbij, op uw lippen en in uw hart”
In deze tijd waarin crises elkaar opvolgen en versterken, is deze boodschap van vitaal belang om elkaar te steunen en te helpen. Geloof en kerk kunnen en mogen juist in de nood van de wereld een baken van hoop zijn. Laten we daartoe bereid zijn als het moment daar is. Naaste te zijn. met God naast ons.
Amen
Martin los, pr
Schriftlezingen in deze eucharistie op de 1e reguliere zondag door het jaar:
2. 1e lezing: Deuteronomium 30:10-14
1) fbeelding: De barmhartige Samaritaan door Vincent van Gogh (naar Delacroix) Króller-Múllermuseum