Preek op de 5e zondag door het jaar tijdens de eucharistieviering op 5 februari 2023 in Tiel.
Vorige week zondag vertelde de evangelist Matteus dat Jezus zich op de berg neerzette als leraar, als nieuwe Mozes, om zijn leerlingen en de menigte in te wijden in het koninkrijk van God. Hij begon met een aantal gelukwensen aan het adres van de erfgenamen van dat rijk: “Gelukkig” of beter gezegd “leve” de armen van geest want aan hen behoort het rijk der hemelen” was de eerste gelukwens. Met andere woorden: het rijk van God behoort aan de mensen die rekening houden met anderen, die hun grenzen kennen, die geen haantje de voorste spelen. “Leve de barmhartigen want zij zullen barmhartigheid ondervinden”. Zo zijn er in totaal negen gelukwensen. Dus geen driéwerf hoera, maar zelfs een driemaal driémaal hoera. Wat een aanstekelijk begin!
Vandaag horen we het vervolg van Jezus’ toespraak die ook wel de Bergrede wordt genoemd: “jullie zijn het zout der aarde” “jullie zijn het licht der wereld”. Met deze proclamatie – want dat is het – wekt Jezus het volk van God tot léven 2). Het is een nieuw begin.
Laten we nog even stil staan bij deze woorden om de betekenis en de draagwijdte ervan nog beter te begrijpen. Want Jezus bedoelde niet alleen de mensen die indertijd aan zijn voeten zaten op de berg. Zijn woorden klinken door tot ons en in onze tijd.
Wat is de overeenkomst tussen zout en licht? Er is van beiden niet veel nodig om groot effect te hebben. Een beetje zout geeft de hele maaltijd smaak. En één kaars kan een hele ruimte verlichten.
We moeten bij het rijk van God niet denken aan macht, maar aan invloed. Het gaat niet om de quantiteit maar om de qualiteit. Laat dat een troost zijn in onze tijd. Als we om ons heen kijken en het gevoel hebben dat ons geloof niets meer voorstelt in de maatschappij, omdat we alleen maar steeds terugkijken naar volle kerken, machtige christelijke partijen en organisaties in het verleden dan worden we treurig. We denken: wat hebben we fout gedaan?
Maar er is geen reden om bij de pakken neer te gaan zitten. Een snufje zout dat de grote soeppan ziet, zegt ook niet: “help, ik ga verloren”. Zo wordt van ons als leerlingen van Jezus niet gevraagd of we sterk en machtig zijn. Maar zijn we barmhartig naar anderen, komen we op voor de vrede? Of zoals de profeet Jesaja zegt: ”wanneer je je hart voor de hongerige opent, en de mistroostige verzadigt, dan straalt uw licht in de duisternis” 1).
We zagen deze week in het nieuws dat kerken door vrijwilligers een belangrijke rol spelen in voedselbanken en andere vormen. Maar ook het kopje koffie na afloop van de viering en de aandacht voor elkaar, misschien de afspraak om een keer bij elkaar op bezoek te gaan om de eenzaamheid op te heffen. Er zijn zoveel manieren, en echt niet zulke moeilijke, om de kilte uit de samenleving te verdrijven. Zo kunnen we smaakmakers zijn. Zo kunnen we aantrekkelijke geloofsgemeenschappen vormen. Laten we niet blijven treuren. Laten we niet op elkaar blijven wachten. “Jullie zijn het zout der aarde” zegt Jezus.
“Jullie zijn het licht der wereld”. Bij zout der aarde denken we aan de schepping en de natuur, aan grondstof. Maar ‘wereld’ is de wereld van de mensen en van de dingen die mensen doen en maken. We treffen die wereld aan als we geboren worden en we laten haar achter als we sterven. Die wereld van mensen bestaat uit grootse dingen, maar ook uit verschrikkelijke zaken. Soms lijkt de wereld in duisternis gehuld. Jezus kwam om de duisternis te verdrijven. Daarom wordt hij ook ‘licht der wereld’ genoemd. “Alzo lief heeft God de wereld gehad dat Hij zijn eigen Zoon heeft gezonden opdat ieder die in Hem gelooft niet verloren zal gaan, maar eeuwig leven hebben”. Wij mogen in die missie delen door van de wereld en de mensen te houden ondanks alles. We verwachten immers het rijk van God. We kunnen vanwege het kwade in de wereld en het slechte in mensen onze neus ophalen, ons terugtrekken, vol ressentiment. Maar we kunnen ook de gemeenschap van mensen zijn die als een stad op een berg in het donker niet verborgen blijft. “kleed de naakte die ge ziet, en keer u niet af van uw medemensen, dan zal uw licht stralen als de dageraad” zegt Jesaja. In feite herneemt Jezus deze beloften van God bij monde van de profeten.
Door ons geloof mogen we met de kerk de wereld vergezellen, als een soort contrast-community. Samen op weg met haar zijn, delen in haar vreugde, maar ook in haar verdriet en vele wonden.
Morgen begint in Praag de Continentale Vergadering van de Bisschoppen Conferentie van Europa in het kader van het Synodale proces dat door paus Franciscus vorig jaar gestart is. Alle landelijke Bisschoppenconferenties uit Europa waaronder ook de Nederlandse hebben de resultaten van het proces in hun land opgestuurd. Resultaten van gebed en luisteren naar elkaar en bereidheid tot hervorming.. De samenvatting daarvan wordt besproken en opgestuurd naar Rome voor de afronding van het Synodale proces in Oktober. Ik heb de tekst mogen lezen, omdat ik ook door de bisschop gevraagd ben deel te nemen. In dat rapport ligt heel veel nadruk op het samen op weg zijn van de kerk en de wereld. Met de bedoeling dat waar en wanneer mogelijk verzoening te brengen, wonden te helen veroorzaakt door armoede, individualisering, racisme, klimaatcrisis. De kerk mag het licht van Christus zijn, het zout der aarde. Wij zelf, ook in onze eigen omgeving. Laten we niet denken: ik ben te klein, of te ongeschikt. Laten we doen waartoe we geroepen zijn: Jezus navolgen als zout en licht. Amen
Martin Los, pr
Schriflezingen voor deze 5e gewone zondag door het jaar:
1) 1e lezing: Jesaja 58:7-10
2) 2e lezing: Matteus 5:13-16
Tag archieven: Europa
Geloof in Jezus een zaak van ‘losers’?
Feest van Christus Koning zondag 20 november 2022 Tiel
Onlangs verkondigde de jonge leider van een politieke partij in ons land tijdens een interview op tv dat hij het christendom een religie van ‘losers’ vond. Dus een geloof van verliezers in plaats van winnaars. Een godsdienst van en voor zwakke mensen, en niet van sterken.
Deze uitspraak was des te opmerkelijker omdat hij zich in de afgelopen jaren voor zijn politieke idealen en standpunten beroepen had op de christelijke cultuur die Europa bezield en gevormd had. Door die christelijke afkomst te verloochenen, zo beweerde hij, was Europa en was Nederland in de moderne tijd afgedwaald. Het gevolg was verlies van onze Westerse identiteit en verzwakking van normen en waarden op alle terreinen. Burgers van ons land moesten terug naar hun christelijke en klassieke roots.
Door die visie had hij in korte tijd grote aanhang verworven onder jonge mensen met een vaak christelijke achtergrond die zich verweesd voelden in onze geseculariseerde wereld. Deze jonge mensen, maar ook ouderen die zich aangesproken voelen, zullen zich nu toch achter de oren krabben bij de uitspraak van deze politicus dat het christendom een religie van ‘losers’ (sukkels) is. Maar het is zeker niet in onze dagen voor het eerst dat deze kritiek klinkt. Ze is bijna zo oud als de kerk zelf. De apostel Paulus schreef al: “het kruis is voor de wijzen van deze wereld een dwaasheid”
Waar komt dat idee dat het christendom een geloof van verliezers is, vandaan?“ Religie van verliezers’ wil zeggen dat christenen het lijden zouden verheerlijken. Dat we onszelf als gelovigen daardoor bij wijze van spreken in de voet schieten. Dat we over ons heen zouden laten lopen naar het voorbeeld van hun Heer Jezus Christus die zich zonder zich terug te knokken weerloos aan het kruis liet slaan.
‘Verliezers’ slaat op hen die bij voorbaat kansloos lijken omdat zij voor hun vijanden bidden in plaats van hen te lijf te gaan. Het zijn mensen die liever onrecht lijden, dan zelf onrecht bedrijven. Het slaat op mensen die medelijden hebben met slachtoffers en zich hun lot aantrekken in plaats van onverschillig te blijven. Daartegenover zijn in de visie van hen die het christendom daarom verachten, kracht, en als het moet, geweld, de kenmerken van de superieure mens. Recht en regels moeten wijken voor de wil van de partij, de groep, of de leider wiens wíl wet is. Maar zoals de geschiedenis leert, leidt dit tot ontevredenheid, onderdrukking, tirannie, wreedheid en ondergang.
Als christenen herkennen we ons absoluut niet in de kritiek en hoon dat het christendom een verzameling verliezers is. We hebben Jezus Christus leren kennen die niet gekomen is om te heersen, maar om te dienen. Die niet verdeelt, maar verbindt. Die niet onderdrukt, maar bevrijdt. Die niet doodt, maar levend maakt. Hij heeft ons in aanraking gebracht met Gods liefde. “Hij heeft ons ontrukt aan het domein van de duisternis en overgebracht naar het koninkrijk van zijn geliefde zoon” schrijft de apostel Paulus in zijn brief aan de christenen van Kolosse 1)
Honderd jaar geleden werd het feest van Christus Koning van het heelal dat wij vandaag vieren, ingesteld. Niet omdat dit koningschap toen pas begon of toen pas werd erkend. Al op Goede Vrijdag, bleek Christus’ koningschap met het opschrift op het kruis “dit is de koning der Joden”. En toen Hij de belofte deed aan de misdadiger naast hem die gesmeekt had: “Jezus, denk aan mij, als ge in uw koninkrijk zijt” 2) Toen zei hij met koninklijke macht en majesteit: “ik zeg u: vandaag nog zult ge met mij zijn in het paradijs”.
Het koningschap van Christus werd dus al erkend vanaf het begin en het werd door de kerk van af het begin gevierd. Heel het kerkelijk jaar is ervan doortrokken. Het bepaalt ook onze toekomstverwachting. Het is de bron van onze hoop.
Het feest dat wij vandaag vieren, werd bijna een eeuw geleden ingesteld door paus Pius VI. In heel Europa klonk op dat moment de roep om democratische republieken steeds luider. Als gevolg van revoluties werd het koningschap in veel landen afgeschaft. Het dreigde zijn betekenis te verliezen. Bijgezet in het Museum van oudheden. Daardoor dreigde in de ogen van de Kerk het gevaar dat mensen ook het koningschap van Jezus Christus verkeerd zouden begrijpen. Als iets dat achterhaald was, niet meer van deze tijd, niet te rijmen met de zelfbeschikking van vrije mensen.
Maar Jezus had gezegd: “mijn koningschap is niet van deze wereld”. Het koningschap van Christus omvat heel de wereld. Het is een eeuwig koningschap. “In Christus heeft God willen wonen in heel zijn volheid om door Hem het heelal met zich te verzoenen en vrede te stichten door het bloed aan het kruis vergoten om alles in de hemel en op aarde te verzoenen, door Hem alleen” schrijft Paulus in zijn brief aan de Kolossenzen die een ware lofzang is op het koningschap van Jezus.
Het koningschap van Jezus is uniek. Het is de macht van Gods liefde die alles heel maakt en alles vernieuwt. Het blijft voor ieder mens en volk op aarde een bron van inspiratie en verzoening en van vernieuwing. Het koningschap van Jezus laat duidelijk zien dat geloof in Hem ons niet tot verliezers maakt, maar tot overwinnaars wanneer we Hem navolgen. God heeft Jezus tot zijn rechterhand gemaakt en gemaakt tot middelpunt van het heelal. Laten we hem ook maken tot middelpunt van ons eigen hart.
Wij kiezen Jezus niet tot koning alsof we voor een etalage staan als een soort jury die meest geschikte kandidaat uitkiest. Hij heeft óns in zijn liefde uitverkoren. Dat is geen verlies, maar winst. Dat is niet zielig, maar zalig! Of zoals onze koning zelf zegt bij zijn troonrede, de zaligsprekingen: “Zalig de armen van geest want aan het behoort het koninkrijk der hemelen”. Als we als christenen terug moeten naar onze ‘roots’ dan is het dit. Amen
Martin Los pr.
Schriftlezingen in de eucharistie op het Feest van Christus Koning
1) eerste lezing Kolossenzen 1:12-20
2) Evangelielezing: Lukas 23:35-43