Lijden verloren tijd?

Preek Palmzondag 5 april 2020

Geen kinderen met Palmpaasstokken dit jaar, geen menigte met palmtakjes in processie door de kerk, vanwege de Corona-crisis, en een lege kerk.
We hebben hier geen ervaring mee, en we kunnen ons eigenlijk geen houding geven. Eén ding is duidelijk dat we allemaal met de neus gedrukt zijn op de kwetsbaarheid van het leven en op het feit dat het leven en de wereld niet zo maakbaar zijn als we gedacht hadden. We worden geconfronteerd met de onmaakbare kant van het leven die wij als regel lijden noemen. Al moeten we toegeven – anders zijn we slachtoffer van enorme hoogmoed – dat ook het geluk, de mooie kanten van het leven,  niet maakbaar zijn. We ervaren ze als geschenk.
Het lijden beschouwen wij echter niet als geschenk, maar als een probleem, dat moet worden opgelost of als een onaangename beproeving. In deze tijd van de coronacrisis leren we gezamenlijk weer het lijden kennen. De vraag is dan: hoe gaan we daar mee om? Alleen als iets negatiefs? Of misschien ook iets dat ons leert mens te zijn, niet alleen consument van aardse goederen, maar echt mens die de diepere waarden van het leven kent en beoefent. Een mens die oog heeft voor de noden van de ander en niet alleen denkt aan zichzelf. Een mens die volharding beoefent als het goede moeite kost om te volbrengen. Eigenlijk is deze vreemde 40dagentijd van de coronacrisis een vraag aan ons:  hoe gaan we verder?
Dit is een hele diepe crisis. Vooral voor de mensen die persoonlijk getroffen zijn. Het is een moeilijke tijd voor ieder die zich terecht zorgen maakt over de toekomst, over inkomen en werk, en over morele en politieke vraagstukken waarvoor we komen staan. Bijvoorbeeld de vraag:  als er IC bedden tekort zijn, wie wordt dan wel opgenomen en wie niet? Vallen 70plussers af?
Het is een diepe crisis. Daar hoeven we geen doekjes om te winden. We moeten het niet mooier maken dan het is. Toch moeten we daarom niet onze ogen sluiten voor de ommekeer die de confrontatie met het leven als mysterie teweeg kan brengen. Mogelijk krijgen we dan ook meer oog voor God. God die in onze tijd tamelijk nonchalant doodverklaard is ten gevolge van de maakbaarheid van het leven. We verkeerden in de illusie van controle en gemak en bevrediging van al wat ons hart begeerde. Maar het leven is een mysterie van het leven. En dat berust in het mysterie van God.
Daarom moeten we opnieuw leren luisteren naar het leven zelf waardoor heen we God mogen leren kennen en liefhebben. Daarmee komen we bij het kruis van onze Heer Jezus Christus. Beeld van het menselijke lijden bij uitstek. De apostel Paulus zegt van Hem: Als mens verschenen heeft Hij zich vernederd door gehoorzaam te worden tot de dood, tot de dood aan het kruis. Hij is ‘gehoorzaam’ geworden. We spitsen de oren bij de woorden die onderdeel uitmaken van de eerste christelijke hymne. Als Jezus gehoorzaam geworden is, was hij dan eerst ongehoorzaam? Moest hij tot de orde geroepen worden. Nee, juist niet. Hij heeft het uitgehouden om God lief te hebben en naar zijn wil te vragen en te luisteren, ook toen mensen Hem in de steek lieten, ook toen ze haten, ook toen ze Hem pijn deden. Toch bleef Hij God trouw en daardoor ook de mensen die Hij wilde redden door tot zijn laatste adem geen krimp te geven
Het kruis van Jezus leert ons in ons lijden niet op te geven, maar te doen wat God van ons vraagt, en wat Jezus ons laat zien. Want het kruis laat zien dat lijden en dood niet het laatste woord hebben over ons leven en deze wereld. Hij heeft de weg al gebaand, de weg naar de verrijzenis. Laten we daarom deze tijd van crisis, ja, geen enkele tijd, zien als verloren tijd. Ook onszelf niet als mensen die verloren lopen. Elke dag, elk uur, mogen we benutten om het geheim van het leven, als leven met God, beter te leren kennen en waarderen en te omarmen. In goede en kwade dagen.
Wij roemen in het kruis van de Heer Jezus Christus, in Hem is ons heil, ons leven en verrijzenis, door wie wij verlost en bevrijd zijn. Amen

Martin los

De andere weg tussen maakbaarheidsgeloof en gebalde vuist van de onvrede door. Mijn preek van deze zondag

Preek op de 8ste zondag door het jaar in het weekend van 25 en 26 februari 2017 Mariakerk en Willibrordkerk

Lieve zusters en broeders, “zoekt eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zal alles wat je nodig hebt je erbij gegeven worden” horen we Jezus in het het Evangelie zeggen. Het is een oproep aan ieder van ons persoonlijk, maar het is ook een appel op ons, mensen, gezamenlijk. Wij richten ons eígen leven in, maar we bepalen ook samen welke kant onze samenleving op zou moeten gaat. Vooral in de aanloop naar de verkiezingen klinkt de oproep van onze Heer om te zoeken naar het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid als een politiek appel.
Het Evangelie zelf geeft geen pasklare antwoorden hoe we onze samenleving vorm moeten geven. Dat kan ook niet, want de maatschappij verandert door de tijden. Er doen zich nieuwe uitdagingen voor in elke generatie.
Maar het Evangelie geeft wel de waarden aan die belangrijk zijn voor een rechtvaardige, vreedzame en inspirerende samenleving: vrijheid en rechtvaardigheid, naastenliefde, barmhartigheid, oog voor de zwakkeren, opofferingsgezindheid.
Jezus houdt ons voor dat als we die waarden persoonlijk in praktijk proberen te brengen – ook als ons pure eigenbelang misschien ons iets anders influistert – dat we dan het leven zullen ervaren zoals God het bedoeld heeft voor alle mensen, en dat we als zijn kinderen mogen ervaren. Ook in het samen leven met elkaar.
Niet ik-eerst, of eigen groep of klasse eerst of eigen land eerst, of eigen kleur of zelfs religie eerst. Maar wat is goed voor mij én de ander, voor ons en de ánderen, voor ons land en voor de wéreld.
Als je als persoon of als groep of als land alleen aan je zelf denkt  – en hoe zou dat anders komen dan vanuit de angst dat je anders te kort komt, en dat er niemand voor jou zorgt – dan lijkt het alsof je op korte termijn daarbij wint, maar uiteindelijk leidt je schade.
Bovendien gaat het leven altijd anders dan je gedacht had, ook het maatschappelijke leven. Er zijn altijd onvoorziene ontwikkelingen. Het leven is niet maakbaar. De maatschappij is niet geheel maakbaar. We moeten ook leren leven met tegenslagen, met menselijke tekorten. Als daar geen oog en geen begrip voor is, dreigen mensen en groepen elkaar daar de schuld van te geven. Met alle gevolgen van dien: conflicten, elkaar zwart maken, maatschappelijke onvrede.

Het politieke klimaat in ons land is decennia geleid door stromingen en groeperingen die meenden dat wij als mensen alles konden en moesten beheersen, de economie, het maatschappelijke leven. God deed niet meer ter zake. God was iets van vroeger toen mensen niet beter wisten. Wij, mensen, zouden nu zelf laten zien waartoe we in staat waren.
Intussen is steeds duidelijker geworden dat dit onhaalbaar is. Ondanks het maakbaarheidsgeloof en de regelzucht is de kloof tussen rijk en arm gegroeid. Dit leidt tot onvrede in de samenleving. We zijn geconfronteerd met het vluchtelingenvraagstuk dat alom machteloosheid laat zien om tot menswaardige oplossingen te komen. Ouderen voelen zich eenzaam en in de steek gelaten. Mannen en vrouwen in de kracht van hun leven hebben geen bestaanszekerheid omdat hun banen op het spel staan door flexibilisering en automatisering.
Logisch dat er onvrede heerst bij velen. De roep om daadkrachtig optreden, om oplossingen, veiligheid enz wordt steeds luider in ons land en andere landen. Maar in feite gaat deze roep om krachtdadig optreden evenzeer van de maakbaarheid van de samenleving uit. Want de gevestigde orde – de elite – die maakbaarheid propageerden is tekortgeschoten, zegt men. Zij moeten plaats maken voor anderen. Maar zouden die dan wel die ideale samenleving kunnen bewerken? Ook nieuwe regeringen en regimes en heersende opinies zullen geconfronteerd worden met tegenslagen, kwaad, onverwachte ontwikkelingen.
Christus wijst een andere weg. Niet die van de maakbare samenleving. Maar van vertrouwen in de voorzienigheid van God: “zoekt eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid. En alles wat je nodig hebt zal je geschonken worden”. Met andere woorden als je de goddelijke waarden voorop stelt in alles: waarheid, gerechtigheid, naastenliefde, wijsheid voorop stelt bij alles wat je doet als persoon en als maatschappij, dan zal er genoeg zijn voor iedereen, dan zal er vrede zijn, dan zal er respect zijn, dan zullen wetenschappen en kunsten bloeien, dan zullen kinderen opgroeien in een wereld waarin zij gelukkig zijn.
Dan zullen we ook leren omgaan met tegenslagen in het leven en in de maatschappij. Dan zullen we ook onze menselijke tekorten van elkaar verdragen en niet elkaar zwart maken en de schuld geven. Dan zullen we onze eigen talenten niet opblazen en uitvergroten ten opzicht van anderen, maar ook de talenten bij de andere zien, die een ander politiek standpunt inneemt.
We lijken als burgers en als christenen gevangen tussen twee krachten die elkaar bestrijden en in stand houden: de ietwat zelfgenoegzame ideologie van de maakbaarheid én de ongenuanceerde gebalde vuist van de onvrede. Beide zijn gebaseerd op de visie dat de werkelijkheid volledig maakbaar zou zijn.

“Kijk naar de vogels in de lucht en de bloemen op het veld” zegt Jezus. “God zorgt voor ze. Hoeveel te meer voor jullie, mensen, die zijn kinderen zijn”. Laten wij die andere weg gaan, de weg van Jezus Christus gaan en ons inzetten voor een menselijke en rechtvaardige samenleving, waar ook plaats is voor vergeving en verzoening en erkenning van menselijke tekorten en fouten, waar vrijheid en verantwoordelijkheid niet ondergeschikt gemaakt worden aan politieke ideologieën die niet kunnen waarmaken wat ze beloven.
“Zoekt eerst het rijk van God en zijn gerechtigheid. Dan zal alles wat je nodig hebt je geschonken worden”. Dat is Gods belofte. Dat is de zekerheid en het vertrouwen dat Christus ons schenkt. Dat is de weg die vruchtbaar is en toekomst biedt. Voor onszelf en voor onze gemeenschap en voor ons land en voor heel de wereld. Amen

(c) Pastoor Martin Los
voorgeschreven Schriftlezingen voor deze zondag in het universele lectionarium van de r.k. kerk. 1e lezing: Jesaja 49:14-15; 2e lezing: I Korinthiërs 4:1-5; Evangelie: Mattheus 6:24-34