Geurige liefde die troost en sterker is dan de dood

Korte overweging op Palmzondag 24 maart 2024 r.k. Houten

Het Lijdensverhaal van onze Heer Jezus Christus laat zien hoe zeer verschillend mensen verschillend op hem reageren. Kijk naar de andere gasten tijdens de maaltijd in het huis van de Farizeeër die op hem loeren en wachten op hun kans hem uit te schakelen. Daartegenover de pure liefde en toewijding van de vrouw die hem zalft  met kostbare balsem 1). Neem Petrus die het ene moment nog een hele Piet lijkt en zijn leven wil geven voor Jezus maar even later zijn meester verloochent. Of Judas, zijn leerling, die hem verraden zal. Niet in een opwelling van boosheid, maar met voorbedachten rade, berekend, als bij een huurmoord. Verder de massa die elkaar napraat en schreeuwt om zijn dood terwijl diezelfde massa even te voren nog hem met gejuich en Hosanna heeft ingehaald. En verder nog een stadhouder die oppermachtig is, maar nu bang is voor de meute en zijn handen in onschuld wast. Waar zien we dat meer, denk je dan.
Het lijdensverhaal houdt ons en de hele mensheid een spiegel voor. Waar staan we zelf? Niet alleen in vergelijking met de gebeurtenissen, personen en mensen en onmensen van toen, maar hoe staan we ook nu ten opzichte van onrecht en geweld, van bedrieglijke beschuldigingen, desinformatie, en het leed dat onschuldige mensen wordt aangedaan door discriminatie, haat, partijbelangen, machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag?
En vooral: hoe zien we Jezus? Zien we hem als een onbegrepen idealist, iemand die te goed is voor deze wereld, een slachtoffer van haat en nijd. Of is hij voor ons de waarheid die ons alleen reden kan? Is hij de liefde in zijn meest zuivere vorm, is hij voor ons degene door wie God de wereld met zich verzoent, de Verlosser die door zijn lijden en dood de weg vrijmaakt naar het eeuwig leven? Of zoals aan het einde de romeinse officier concludeert: Deze is waarlijk de Zoon van God.
We begonnen met de vrouw die de kostbare balsem over het hoofd van Jezus uitgoot. Met dat gebaar bevestigde zij dat hij de gezalfde van God was. En dat hij degene was die door zijn weg hoe dan ook zijn volk zou bevrijden. De balsem had zij opgespaard voor haar eigen begrafenis ooit, zoals ook nu velen een bedrag wegzetten voor hun uitvaart om anderen niet tot last te zijn. Ze had dus Jezus zo lief als zichzelf dat zij deze zalf over hem uitgoot. Tegen de omstanders die zich verbazen of ergeren zegt Jezus: “Zij heeft mijn lichaam op voorhand gezalfd met het ook op zijn begrafenis”. We kunnen ook zeggen dat zij profetisch handelde, want er zou straks geen balseming nodig zijn vanwege het lege graf op de Paasmorgen. Op dat moment zegt de engel tegen de vrouwen: wat zoekt ge de levende bij de doden. Hij is hier niet want hij is opgestaan.
Wij nemen als gelovige mensen het verraad en het lijden, en de dood van Jezus ernstig als offer voor deze wereld, onze wereld die ook zijn wereld is en blijft. Wij bekeren ons tot hem die de Redder is van alle zondaars. En hij is ook de Opgestane Heer die wij liefhebben en zalven en loven en prijzen zonder ophouden. Zoals in de aloude hymne: Wij roemen in het kruis van onze Heer Jezus Christus. In hem is ons heil ons leven en verrijzenis

Martin Los. pr

Het Lijdensverhaal volgens Marcus: 14:1-15::39 1)

Wie luistert weet meer

Preek op de 26e zondag door het jaar op 25 september 2022 in Werkhoven/Houten

De kloof tussen rijk en arm kan niet groter en pijnlijker zijn dan in de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus die Jezus de Farizeeen voorhoudt 1). Het is natuurlijk een karikatuur want niet alle Farizeen zwelgden in luxe en lang niet allemaal hadden ze niets voor de armen over. Jezus wil hen een spiegel voorhouden. Als dominante religieuze partij kwamen ze op voor de godsdienst en de goede zeden, maar hun aanzien, macht en rijkdom zorgden ervoor dat hun woorden vaak helemaal niet in overeenstemming waren met hun daden. Iedereen wist dat. Maar dit zo openlijk kritiseren zoals Jezus doet, durfde bijna niemand. Nu Jezus steeds dichter in de buurt van Jeruzalem komt, neemt de politieke en religieuze invloedsfeer van de Farizeeen steeds meer toe. Daarom richt hij zich vanaf nu steeds directer tot hen. Maar zijn woorden zijn uiteraard voor alle mensen bedoeld en voor alle tijden.
Ook vandaag. Want grote verschillen tussen arm en rijk kom je overal tegen. Ook de sociale spanningen en uitdagingen die dit met zich meebrengt. En hoe groter het aanzien en de macht van een heersende partij, hoe groter de kans op hypocrisie. De gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus is een spiegel die Jezus ons allen voorhoudt. In hoeverre zijn onze daden in overeenstemming met onze woorden? Daarom nodigt het Evangelie ons altijd uit ons geweten te oefenen. Leggen we anderen zwaardere lasten op dan onszelf? Gebruiken we onze rijkdom alleen voor onszelf en ten koste van anderen die niets hebben, of gebruiken we onze rijkdom ook om de nood van anderen te verlichten, en om anderen in staat te stellen een fatsoenlijke boterham te verdienen? De katholieke sociale leer is hier heel duidelijk in:  de aardse grondstoffen en goederen zijn door de Schepper bedoeld ten behoeve van alle mensen, zonder onderscheid. Het is onvermijdelijk dat sommigen door hun afkomst, hun kennis, hun inspanning en door puur geluk meer bezitten dan anderen.
Maar dat betekent niet dat je op grond daarvan meer recht op hebt om het alleen voor jezelf te houden zoals de rijkaard in de gelijkenis. Hij was omgeven door zijn rijkdom en  ondergedompeld in luxe. Hij had totaal geen oog meer voor de arme sloeber aan zijn voordeur. Jezus bekritiseert deze onrechtvaardige verhoudingen. Hij doet daarmee niet anders dan de profeten voor hem telkens weer gedaan hebben. Zoals de profeet Amos in de eerste lezing: “Wee de zorgelozen in Sion, de zelfverzekerden op Samaria’s berg. Ze liggen op ivoren bedden en strekken zich uit op hun rustbanken” 2) .
Net als de profeten gaat hen Jezus niet alleen om dit egoistische gedrag te hekelen. Waar het hem omgaat is dat zulk gedrag van mensen – en soms van een hele aanzienlijke bovenlaag -– de aanwezigheid van God buitensluit.  Waar God afwezig is, wordt het leven oppervlakkig en kil. en onbarmhartig. Net als Lazarus ligt de aanwezigheid van God als een arme bedelaar voor de deur. Ik zag gisteren een foto van vrouwen in een Italiaanse kustplaats die op het strand de voeten van migranten die beschadigd waren verzorgden. Heel teder en ontroerend. Alsof God zelf zich ontfermde over die arme mensen die niets anders hadden dan het vege lijf.
Is het u opgevallen, dat de rijke man in de gelijkenis geen naam. heeft. Hij was eigenlijk een nobody, een niemand. Hij bestond alleen voor zichzelf. Maar de bedelaar had wél een naam. Hij werd gekend: Lazarus. Dat is in het Hebreeuws Eleazar, de knecht van Abraham. De naam Eleaer betekent: God is mijn helper. God is solidair met Lazarus. Dat wordt helemaal duidelijk als Lazarus van honger en verwaarlozing sterft. Hij wordt opgenomen in de schoot van Abraham. Dat wil zeggen dat hij behoort tot de gezegenden die deel hebben aan het eeuwige leven.  Want de God van Abraham, Izaäk en Jacob is een God van levenden en niet van doden. Maar de rijke komt in een schimmige, ijselijke, dorre wereld waar Gods afwezigheid hevig wordt gevoeld. Het is eigenlijk een soort diagnose van zijn aardse leven. Een kloof scheidt hem van de arme Lazarus die tijdens zijn leven binnen handbereik aan zijn voordeur lag.
De rijke man blijkt ook niet tot inkeer is gekomen – hij heeft wel spijt van waar hij nu terecht gekomen was – maar niet van wat hij gedaan heeft. Hij verontschuldigd zich niet naar Lazarus. Hij neemt niet de moeite hem aan te spreken. Hij beschouwt Lazarus als een ondergeschikte. Abraham moet hem opdracht moet geven een druppel water op zijn tong te komen druppen. En hij wil Abraham inschakelen Lazarus als een knecht naar zijn broers te zenden en hen te waarschuwen niet hetzelfde lot te ondergaan. Maar, antwoordt Abraham:, uw broers hebben toch de wet en de profeten.? Anders gezegd: ze gaan toch elke sabbat naar de synagoge waar ze vooraan zitten en Wet en de profeten horen? Die zijn toch duidelijk? Als ze niet naar de Wet en de profeten luisteren, zal ook iemand die uit de doden verrezen is hen niet kunnen overtuigen. Gods woord nodigt uit tot permanent zelfonderzoek. “Wie luistert weet meer” is de slogan van de NPOradio. Wie luistert naar het woord van God weet genoeg.
Zo nadert Jezus gaandeweg Jeruzalem waar hij zelf buiten gesloten zal worden door de Farizeen en de hele menigte. Als de lijdende knecht van God om de zonde van de wereld een halt toe te roepen en te vergevende. Maar zoals de arme voor de deur van het paleis van de rijke doet God hem opstaan en zet hem aan zijn rechterhand. En door het offer van zijn leven komen velen tot bekering. Om die reden vertelt Jezus deze gelijkenis als een waarschuwing. Hij sluit niemand buiten. Maar hij roept iedereen op om God en mensen niet buiten te sluiten. Het is de oproep van Jezus niet alleen voor onszelf te leven. Het is de oproep om barmhartig te zijn en om zelf barmhartigheid te ontvangen. Daar gaat de hemel open. Daar ontdekken we het eeuwige leven. Daar ontmoeten we God en zijn oneindige liefde. Amen

Martin Los. pr
1) Evangelielezing van deze zondag: Lucas 16:19-31
2) 1e lezing: Amos:6:1a,4-7
Afbeelding: The rich man and Lazarus, icon Rila monastery Bulgaria