Preek op de 7^e zondag door het jaar 19 februari 2023 Tiel

Voordat woensdag de Veertigdagentijd begint, overdenken we vandaag net als de afgelopen drie zondagen nogmaals woorden van Jezus die hij tot zijn leerlingen sprak op de berg. Hij weidt ons in in de geheimen van het koninkrijk van God met heel concrete voorbeelden. “wanneer iemand u op de rechterwang slaat keer hem dan ook de andere wang toe” 1). Hij spreekt hier van het koninkrijk van God. Het rijk van God dat niet van deze wereld is, het rijk dat altijd komende is, maar waar we door de voorbeelden die  Jezus geeft, al deelgenoot van mogen worden. Het is heel belangrijk dat we dat voor ogen houden. Want ook in onze aardse wereld is natuurlijk sprake van recht, van billijkheid, deugd en beleid. Dat is neergelegd in wetten en rechtsspraak, in handhaving, allerlei vormen van respect, in politiek, lesmateriaal en in een bepaalde cultuur. Ook in een geseculariseerde wereld – dus een wereld waarin geen rol voor God is weggelegd – is niet alles verkeerd, onrechtvaardig, misdadig, onmenselijk. We kunnen als gelovigen alleen maar dankbaar en vol respect zijn voor de talloze mensen van goede wil die hun best doen deze wereld leefbaar te houden, die opkomen voor recht en vrede, voor de aarde, die geen genoegen nemen met de kloof tussen arm en rijk. Tijdens een onvoorstelbare aardbeving zoals nu plaats heeft gevonden, blijkt dat heel veel mensen spontaan gereed staan hulp te bieden. In korte tijd wordt alleen al in de Nederland binnen één etmaal 90 miljoen euro ingezameld.
Velen van ons nemen dit ook van nabij waar. Bijvoorbeeld in onze kinderen en kleinkinderen die van de kerk vervreemde zijn, maar toch hele goede mensen proberen te zijn. Smalend spreken over de wereld past, ons christenen dus niet. Wat niet wil zeggen dat we geen kritiek mogen hebben en voor ons geloof uitkomen. Maar laten we niet vergeten dat we zelf ook die wereld zijn.
Op allerlei manier proberen we het onrecht in de wereld tegen te gaan en te beperken. Denk aan een rechtvaardige oorlog die ook volgens de leer van de kerk als uiterste middel is toegestaan of zelf geboden uit zelfbescherming . Waar we nu getuige van zijn in Oekraïne. Voor mensen die vrede en geweldloosheid hoog in het vaandel hebben staan, is dat een hard gelag. We ontkomen er niet aan soms vuile handen te maken in deze wereld die geen ideale wereld is, maar wel onze wereld.
Een doel van het recht en van beteugeling van kwaad is rechtmatige vergelding. In de Wet van Mozes heet dit: “oog om oog, tand om tand”.  We hoorden er Jezus naar verwijzen in de Bergrede. Als iemand een ander heeft verwondt, moet degene die dit veroorzaakt dit goed maken door de schade die iemand daardoor opliep –  bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid – vergoeden. Op deze manier werden ongecontroleerde wraaknemingen voorkomen,  en ook dat hierdoor een eindeloze reeks van wraaknemingen volgde. “Oog om oog, tand om tand” is dus een beschaafde oplossing voor een vete die als een veenbrand blijft voortwoeden
Maar hoor nu wat Jezus zegt: “Maar ik zeg u geen weerstand te bieden aan het onrecht maar als iemand u op de rechterwang slaat ook de andere wang toe te keren”.
Het gaat hier niet om kwaad in het algemeen, maar publieke belediging. Dus beroving van iemands eer. Je kunt dan vanwege een kort lontje terugslaan of met de staart tussen de benen afdruipen uit schaamte. Maar je kunt ook fier je hoofd opheffen en de andere wang aanbieden als teken dat je onschuldig bent. Daar wordt het kwade overwonnen door het goede.  Hetzelfde geldt voor de andere voorbeelden van hoe het rijk van God aan het licht komt.  Jezus zegt: “Als iemand je je onderkleed afneemt, laat hem dan ook je bovenkleed”. Met andere woorden: als iemand jou publiekelijk in je hemd zet, krimp dan niet ineen alsof je inderdaad iets te verbergen hebt, maar geef ook je bovenkleed. Laat zien dat je je nergens voor hoeft te schamen. Dan sta jij niet in je hemd maar de ander die jou schandelijk handelt heeft.
Jezus zegt: “Als iemand je dwingt een mijl met hem te gaan, ga er dan twee”. Met andere woorden: als iemand doet alsof je zijn ondergeschikte bent, laat dan zien dat je een vrij mens bent die zelf bepaalt, hoe ver je gaat.
Deze inburgeringslessen voor het rijk van God zijn voorbeelden die ieder voor zichzelf zelf kan invullen en vertalen naar eigen situatie . Maar Jezus geeft zelf het grote voorbeeld. We staan aan het begin van de Veertigdagentijd. Jezus gaat zijn opgang naar Jeruzalem beginnen. We gaan op weg naar Goede Vrijdag. Wat zien we dan? Jezus wordt van zijn bovenkleed beroofd. Sprak hij daar niet over in de Bergrede? Er wordt om gedobbeld. Hij wordt gedwongen zijn kruis op te nemen als een soort handenspandienst. Gaat het daar niet over in de Bergrede? Hij verzet zich niet, maar gaat meer dan een mijl, de hele kruisweg. Een gerechtsdienaar slaat hem op de rechterwang en hij antwoordt: “als ik niets verkeerds heb gedaan, waarom slaat ge mij?”  Hier weer de Bergrede. We zien dus dat alles wat Jezus ons voorhoudt in de Bergrede als burgers van het rijk van God door hemzelf is ondergaan en door hemzelf is volbracht en voorgedaan. Op deze Goede Vrijdag volgt Pasen. De overwinning op het kwade en de dood. Laten we daarom in eigen leven en in eigen handelen kiezen voor het leven verbonden met Jezus Christus die zegt: Bemint uw vijanden en bidt voor wie u vervolgen, opdat ge kinderen moogt zijn van uw Vader in de hemel” Amen

Martin Los pr

1) Evangelielezing tijdens de eucharistie op de 7e reguliere zondag: Matteus 5:38-48
Afbeelding: J.C Begas, 1794-1854 Bergrede